Maddenin Fiziksel Halleri-Hal Değişimi
(Konunun Ayrıntılı Anlatımı ve Soruların Ayrıntılı Çözümleri Haberimizin Sonundaki Videomuz İçerisindedir.)
Bu haberimizde Maddenin Fiziksel Halleri konusunu inceleyeceğiz. Hal değişimi, erime, buharlaşma, iyonizasyon, de iyonizasyon, yoğuşma, donma, süblimleşme ve kırağılaşma kavramları üzerinde duracağız. Soru çözümleri ile konuyu pekiştireceğiz.
Çevremizdeki maddeleri katı, sıvı ve gaz halde görürüz. Bu durumda maddeyi 3 farklı halde bulunur diye nitelendirebiliriz. Bunlar katı, sıvı ve gaz halleridir.
Bunların dışında kalan maddeler de maddenin yüksek enerjili plazma halidir.
Maddelerin bu halleri arasında hal değişimi gözlenir. Bu değişimde temel neden maddenin taneciklerinin birbirinden uzaklaşması ya da yakınlaşmasıdır. Bu esnada maddenin kimyasal yapısı ya da formülünde bir değişim gözlenmez.
Hal Değişimi
Madde doğada 4 halde bulunmaktadır. Bunlar katı, sıvı, gaz ve plazma halleridir.
Katı halden ısı alarak sıvı hale geçmeye: Erime,
Sıvı halden ısı alarak gaz hale geçmeye: Buharlaşma,
Gaz halden plazma haline geçmeye: İyonizasyon,
Tam tersi durumda;
Plazma halinden gaz haline geçmeye: De iyonizsyon,
Gaz halden ısı vererek sıvı hale geçmeye: Yoğuşma,
Sıvı halden ısı vererek katı hale geçmeye: Donma denir.
Bazı maddeler ise aradaki sıvı hali atlayarak doğrudan katı halden gaz haline veya gaz halden katı hale geçerler.
Katı halden direkt gaz haline geçmeye: Süblimleşme,
Gaz halden direkt katı hale geçmeye: Kırağılaşma denir.
Bu kavramları teker teker inceleyelim.
Erime ve Donma
Bir katı maddeye ısı verildiğinde katı tanecikleri hızlı hareket etmeye başlar. Belli bir sıcaklıkta katı tanecikleri kendilerini bir arada tutan kuvvetleri yenecek enerjiye ulaşırlar. Bu enerji taneciklerin daha düzensiz bir duruma geçmesine neden olur. Tanecikler enerjileri fazla olduğundan daha fazla hareket edeceklerdir. Bu olaya ERİME, erimeye geçmeye başladığı sıcaklığa ise ERİME SICAKLIĞI denir.
Kısaca bir maddenin ısı alarak katı halden sıvı hale geçmesine erime denir.
Bu olayın tam tersi durumda ise sıcaklık azaltılırsa madde ısı verir. Taneciklerinin yavaşlar. Tanecikleri bir arada tutan kuvvetler güçlenir. Tanecikler düzenli bir hale geçerler. Bu olaya DONMA denir.
Kısaca bir maddenin sıvı halden katı hale geçmesine donma denir.
Buharlaşma ve Yoğuşma
Sıvı taneciklerinin hareketleri hızlıdır. Bu hareketler esnasında birbirleriyle çarpışırlar. Yüzeye yakın olan hızlı tanecikler, komşu taneciklerin çekim kuvvetini yenerek sıvı yüzeyden ayrılırlar. Buhar fazına geçerler. Sıvı taneciklerin sıvı halden gaz haline geçmesine BUHARLAŞMA denir.
Buharlaşan tanecik enerjisinin bir kısmını düşük enerjili taneciklere aktarır. Enerjisi azalan tanecik yavaşlar ve sıvı yüzeyle etkileşerek tekrar sıvı hale geçerler. Gaz haldeki taneciklerin ısı vererek gaz halden sıvı hale geçmesine YOĞUŞMA denir.
Süblimleşme ve Kırağılaşma (Geri Süblimleşme)
Bazı katı maddeler sıvı hale geçmeden doğrudan gaz haline geçerler. Bu olaya SÜBLİMLEŞME denir. Bu olayda yeterli enerjiyi kazanan katı madde tanecikleri direk gaz haline geçerler.
Bu duruma kuru buzu (katı CO2) örnek gösterebiliriz. Kuru buz 78 santigrat derecede süblimleşir. Bunun dışında naftalin ve iyodu da örnek gösterebiliriz.
Bu olay ta tersi yönde gerçekleşirse yani gaz haldeki taneciklerin sıvı hale geçmeden katı hale geçmesine KIRAĞILAŞMA ya da GERİ SÜBLİMLEŞME denir.
Öğrendiklerimizi sorularla pekiştirelim. Sorularımızın ayrıntılı ve açıklayıcı cevaplarını haberimizin sonundaki videomuz içerisinde bulabilirsiniz.
Soru1:
Soru2:
Soru3:
Soru4:
(Konunun ayrıntılı anlatımını ve sorularımızın açıklayıcı cevaplarını aşağıdaki videomuzda bulabilirsiniz.)
YouTube kanalımızdaki özel içeriklerimizi takip edin.