Ozmotik Basınç
(Konuya Ait Ayrıntılı Anlatım ve Daha Fazlası Haberimizin Sonundaki Videomuzdadır.)
Bu haberimizde Koligatif Özelliklerden dördüncüsü olan Ozmotik Basınç konusunu inceleyip örnek sorular ile konumuzu pekiştireceğiz.
Bir çözeltide çözünenin cinsine bağlı olmaksızın çözünen tanecik sayısına bağlı olarak değişen özelliklere koligatif özellikler denir.
Temel olarak koligatif özellikleri 4 başlıkta inceleriz.
1- Buhar Basıncı Düşmesi
2- Kaynama Noktası Yükselmesi
3- Donma Noktası Düşmesi
4- Ozmotik Basınç
Suyun yarı geçirgen bir zar aracılığı ile derişimi az yoğun olduğu ortamdan derişiminin çok yoğun olduğu ortama geçişine ozmoz denir.
Ozmozda derişimi yüksek olan tarafın derişimi düşük olan kısımdaki çözücüye uyguladığı emme kuvvetine ozmotik basınç denir.
Derişimi büyük olan çözeltinin ozmotik basıncı yüksektir. Bu nedenle derişimi küçük çözeltiden saf su moleküllerini kendi içine çeker. Basınçlar eşit olunca bu olay sona erer.
Yarı geçirgen bir zar ile ayrılan kabın birinci bölmesine %40’lık NaCl çözeltisi, ikinci bölmesine %20’lik NaCl çözeltisi konulmuştur. Bu kapta gerçekleşecek olayı şu şekilde açıklayabiliriz.
Birinci bölmede olan derişimi yüksek çözelti, derişimi düşük olan ikinci bölmedeki çözeltiye emme kuvveti uygulayacaktır. Bu emme kuvvetine ozmotik basınç denir.
İkinci bölmedeki derişimi düşük olan çözeltiden birinci bölmedeki derişimi yüksek olan çözeltiye doğru yarı geçirgen zar yardımıyla bir su geçişi olacaktır. Bu durumda birinci bölmede su seviyesi artar, ikinci bölmede su seviyesi azalır. Su geçişi çözeltilerin derişimleri eşit oluncaya kadar devam eder.
Yarı Geçirgen Zar (Membran Ne Demektir?)
Ozmoz Olayı Sonucunda Neler Olur?
Ozmoz sonucunda 1. bölmede ozmotik basınçtan dolayı su yüksekliği artar. Yükselen sıvının kabın çeperlerine uyguladığı basınca hidrostatik basınç denir.
Denge anında, yani derişimler eşit olduğu anda;
Ozmotik Basınç = Hidrostatik Basınç
Soru1: (Soruların ayrıntılı ve açıklayıcı çözümlerini haberimizin sonundaki videomuz içerisinde bulabilirsiniz.)
Soru2:
Yarı Geçirgen Zar ile Ayrılan Çözeltilerle İlgili Kavramlar
Yarı geçirgen zarla ayrılan çözeltiler için;
Çözeltiler eşit derişimli ise izotonik çözelti olarak adlandırılırlar.
Derişimler farklı ise derişimi büyük olan çözelti hipertonik çözelti, derişimi küçük olan çözelti hipotonik çözelti olarak adlandırılır.
Ozmoza verilebilecek en güzel örnek canlı organizmada meydana gelen hücresel olaylardır. Hücre zarı yarı geçirgen özelliği nedeniyle büyük moleküllerin hücre dışına çıkmasına izin vermez. Küçük moleküller rahatlıkla hücreye grip çıkabilir. Böylece hücre içi ve dışındaki çözünen madde derişimi farklılığı sonucu ozmotik basınç meydana gelir.
Yukarıdaki görsele göre hücre içi derişim hücre dışı derişimden düşük ise hücre dışı hücre içine bir emme kuvveti uygulayacaktır. Hücre içi su kaybedecek ve büzüşecektir. Bu durumda hücre dışı çözeltiye hipertonik çözelti denir.
Yukarıdaki görselde ise hücre içi derişim hücre dışı derişimden büyüktür. Bu durumda hücre içi hücre dışına bir emme kuvveti uygular. Suyu emen hücre içi şişecektir. Bu durumda hücre içinde hipotonik bir çözelti oluşur.
Yukarıdaki görselde de hücre içi derişim ve hücre dışı derişim eşittir. Bu durumda ozmoz olayı gerçekleşmez. Bu tarz çözeltilere izotonik çözelti denir. Hastalandığımızda kullandığımız burun spreyler, hastalara verilen serumlar izotonik çözeltilerden oluşmuştur.
Ters Ozmoz
Ozmotik basınçtan daha büyük bir basınç uygulayarak suyun yarı geçirgen bir zar yardımı ile derişimi yüksek çözeltiden derişimi düşük çözeltiye geçmesine ters ozmoz denir.
Ters ozmoz özellikle deniz suyunun arıtımında kullanılan bir yöntemdir.
Soru3:
Soru4:
Konunun ayrıntılı ve örnekler üzerinde açıklayıcı anlatımını içeren videomuza aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
YouTube kanalımızdaki özel içeriklerimizi takip edin.